*زبان و ادبیات فارسی:

*ضرورت و اهمیت ادبیات

زبان رمز هویت ملی، محور فرهنگ، ابزار ارتباطات و حامل اندیشه‌های انسانی است. تضعیف یا تقویت زبان‌گاه باعث تضعیف نظام سیاسی و یا بالعکس، باعث قوت و اعتبار هویت ملی افراد می‌شود. غنای زبانی موجب غنای ادبی و بالعکس می شود. ادبیات و زبان غنی و پرمایه، فرهنگ‌ساز است و تفاوت فرهنگی ملتی را با ملت دیگر نشان می‌دهد.

ادبیات، عنصری کلامی است که برای بیان زیبا و متعالی و انعکاس احساس، عاطفه و اندیشة انسانی به کار می‌رود. ادبیات از یک سو با دنیای تخیل سر و کار دارد و از سویی با دنیای واقعی ارتباطی معنادار پیدا می‌کند. یک سر در عالم هنر دارد و یک سر در دنیای زبان.

 ماهیت ادبیات لذت بخشی و فایده انسانی است و هدف آن کاهش هیجانات روحی یا انگیزش آن‌ها، اما هدف عالی‌تر و متعالی‌تر آن تجلی فرهنگ، هنر تمدن و میراث فکری اقوام گذشته است. از این حیث ادبیات بازتاب اندیشه، آرزوها و آرمان‌های یک قوم در مسیر تاریخ پرفراز و نشیب شان است. درون مایة ادبیات برانگیختن عواطف و احساسات انسانی است از این رو زبان ادبی با بیانی غیر مستقیم و تأثیر گذار خود در آگاهی بخشی و بیداری وجدان‌های خفته و تأثیر بر روح و روان پیچیدة انسان‌ها به جای هر چیز دیگر کارآیی دارد.

 هیچ چیز بهتر از ادبیات به ما نمی‌آموزد که تفاوت‌های قومی و فرهنگی را نشانة غنای میراث آدمی بشماریم و این تفاوت‌ها را که تجلی قدرت آفرینش چند وجهی آدمی است، بزرگ بداریم. مطالعة ادبیات خوب بی‌گمان لذت بخش است، اما در عین حال به ما می‌آموزد که چیستیم و چگونه‌ایم، با وحدت انسانی‌مان و با نقص‌های انسانی‌مان، با اعمال‌مان، رؤیاها و اوهام‌مان، به تنهایی و با روابطی که ما را به هم پیوند می‌دهد، در تصویر اجتماعی‌مان و در خلوت وجدانمان.

 ادبیات غنی و کهن‌سال فارسی، با چنین کارکردهایی امروزه می‌تواند در تعالی انسانی و فرهنگی جامعة ایران در هر حال نقشی مؤثر داشته باشد. زبان فارسی نیز با غنای واژگانی و دیرینگی و پشتوانه‌های فکری و فرهنگی خود نقش وحدت بخشی میان اقوام ایرانی برعهده دارد. زبان فارسی با پیوند مستحکمی که با ادبیات دیرپای ما دارد توانسته است با آبشخور فرهنگ غنی مردم ایران درآمیزد. امروزه حفظ هویت ملی(فردی و اجتماعی) در گرو حفظ زبان و ادب فارسی است. بنابراین جایگاه و نقش رشتة زبان و ادبیات فارسی نقشی مهم و حیاتی است زیرا زبان و ادبیات فارسی:

-           یکی از مؤلفه‌ها و ارکان هویت ملی ایران است؛

-           عنصر مهم قدرت فرهنگی ایرانیان به شمار می رود؛

-           عامل تبیین و ترویج فرهنگ اسلامی است؛

-           عامل انسجام اقوام ایرانی است؛

-           وسیلة ترویج انقلاب اسلامی و زبان دوم جهان اسلام است.

* معرفی رشته زبان و ادبیات فارسی:

رشته ادبیات فارسی جزء اولین رشته‌های دانشگاهی کشور به شمار می‌رود و آموزش عالی و دانشگاهی آن به سال 1307 برمی گردد، زمانی که در دارالمعلمین عالی این رشته تدریس می شد. همزمان با تأسیس دانشگاه تهران در 1313 آموزش زبان و ادبیات فارسی در دانشکدة ادبیات تهران آغاز شد. اولین دانش‌آموختة این رشته در دورة دکتری، محمد معین است که در 1318 از پایان‌نامة خود با عنوان «مزدیسنا در ادب فارسی» دفاع کرد.

 اکنون برنامة آموزشی مصوب وزارت علوم و فناوری در سه دورة کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری زبان و ادبیات فارسی در تمامی واحدهای دانشگاهی کشور اجرا می‌شود.

با توجه به تخصصی شدن دانش در عصر حاضر، گسترة ادبیات فارسی نیز به گرایش ها و زیر شاخه‌های کوچکتری تقسیم شده است به گونه‌ای که دانش آموختگان مقطع کارشناسی این رشته در دوره های تحصیلات تکمیلی می‌توانند در گرایش‌های مختلفی همچون آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان، ادبیات  حماسی، ادبیات غنایی، ادبیات عرفانی، ادبیات تطبیقی، ادبیات معاصر ادامه تحصیل دهند.

اگر چه قسمت عمده‌ای از رشته  زبان و ادبیات فارسی به مباحث زبانیِ زبان فارسی مانند آیین نگارش و ویرایش، دستور زبان فارسی، تاریخ زبان فارسی و ... می‌پردازد و شاید به واسطة آنکه این رشته به آموزش زبان مادری می‌پردازد، در نگاه نخست آسان و معمولی به نظر برسد اما در واقع برای درک ظرائف و دقایق متون ادبی و تحلیل و نقادی آن‌ها علاوه بر علاقه و انگیزه به خوانش شعر و نثر ادبی، حافظه قوی، سنجیدگی و دقت نظر بالا در کنار داشتن قلم و قدرت بیان خوب از ضروریات  تحصیل در این رشته است.

*آینده شغلی دانش‌آموختگان رشته زبان و ادبیات فارسی:

اگر چه بازار کار این رشته بیشتر در معلمی و تدریس  است اما  دانش‌آموختگان آن در صورت کسب توانایی‌های لازم می‌توانند در تمام بخش‌های توسعه فرهنگی و ادبیات فارسی از قبیل بنیادهای تدوین کتب درسی و کمک درسی، بنیادهای پژوهشی در زمینه‌های مختلف ادب فارسی، فرهنگستان‌ها (به عنوان پژوهشگر ادبی و فیش نویس علمی)،  آموزش و پرورش، رادیو و تلویزیون، مطبوعات، مؤسسات و سازمان‌های مختلف چاپ و نشر، سازمان‌های تألیف و ترجمه، شورای گسترش زبان فارسی در خارج از کشور و حتی در گسترش و ترویج علوم و معارف اسلامی در خارج از کشور، فعالیت کنند.

علاوه براین آن دسته از دانش‌آموختگانی که استعداد نویسندگی و پویایی نقد را داشته باشند می‌توانند به  روزنامه نگاری، نویسندگی در زمینه‌های مختلف و نقد هنر و سینما نیز بپردازند.

 *رشتة زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه کوثر بجنورد:

گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کوثر بجنورد از سال 1391 فعالیت خود را آغاز کرده  و از آن زمان تاکنون با هدف اعتلا و توسعه فرهنگ ایرانی و اسلامی به شناخت و معرفی گنجینه آثار ادب  فارسی پرداخته است.  این گروه تلاش می‌کند در چارچوب نظام آموزشی و پژوهشی دانشگاه، فهم دقیق نظم و نثر فارسی  را برای دانشجویان میسر سازد و با رویکردی پژوهشی، به حوزه های جدید شناخت ادبیات نیز دست یابد. اعضای این گروه که عبارتند از: آقای دکتر ابراهیم کنعانی، خانم دکتر مریم در پر، خانم دکتر مژگان میرحسینی و  خانم دکتر زهره هاشمی در تخصص‌های مربوط به حوزه های ادبیات معاصر، ادبیات عرفانی و حماسی، نظریه‌ها و نقد ادبی، آموزش زبان فارسی، بلاغت و سبک شناسی سابقه تدریس و پژوهش دارند و با همین گرایش‌ها در انتخاب زمینه های پژوهشی فعالیت می‌کنند.

* دروس مقطع کارشناسی زبان و ادبیات فارسی:

در مقطع کارشناسی، دانشجویان این رشته 138 واحد عمومی، پایه، تخصصی، اصلی و اختیاری را می‌گذرانند.

- چارت درسی کارشناسی زبان و ادبیات فارسی

- سرفصل دروس کارشناسی زبان و ادبیات فارسی

- منا بع آزمون کارشناسی ارشد

*یادداشت‌ها:

1.  ذوالفقاری، حسن (1388). «موقعیت کنونی رشتة زبان و ادبیات فارسی و راهکارهای تقویت آن»، مجله مطالعات ملی،  تابستان، ش 38، صص47- 74؛ همچنین برای اطلاعات بیشتر ر.ک.: فتوحی، محمود. (1380). «تعریف ادبیات». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم تهران، بهار، ش 32، صص171-196؛ سارتر، ژان پل. (1340) ادبیات چیست. ترجمة ابوالحسن نجفی. تهران: کتاب زمان ؛ گورکی، ماکسیم. (1354). هدف ادبیات. ترجمة محمد هادی شفیعیها، تهران: بابک؛ یوسا، ماریو بارگاس. (1389). چرا ادبیات؟ ترجمة عبدالله کوثری، تهران: لوح فکر؛ اسکیلاس، اوله مارتین.(1387) درآمدی بر فلسفه و ادبیات. ترجمة مرتضی نادری دره‌شوری، تهران: اختران؛ گلدمن، لوسین. (1376). جامعه، فرهنگ، ادبیات. ترجمه و گردآوری محمدجعفر پوینده. تهران: چشمه؛ روب‌گری‌یه، آلن و...(1389). وظیفه ادبیات. تدوین و ترجمه از ابوالحسن نجفی. تهران: نیلوفر؛ صفوی، کوروش. (1389). سرگردان در فلسفه ادبیات. تهران: انجمن شاعران ایران.

 فایل ها